PALOK TRABOINI (1888-1951) : ATI - Poezi Film nga TRABOINI

LUFTA E MALEVE 1911 -poeme nga PALOK TRABOINI

PALOK TRABOINI

LUFTA E MALEVE
Poemë
Prizren 1911
-fragment-

NGRITJA E FLAMURIT NE DECIQ

Tue krisë pushka shpat e n' shpat
gjimojnë malet lak e n' lak
nji djalë Hotit vjen prej larg *
pa pikë frymë prej Dallmacis,

Dedë Gjo Luli ku e kish nisë
me pru flamurin e Shqipnis.
N'log të Kishsë kur djali a kapë
dy flamurë n' erë ka hapë,
dy flamurë kuq e zi
qindisë n' ar për bukuri.

Aty at-herë Kolë Dedë Gjo Luli
njenin flamur n' bli e nguli
prej të gjithve me u soditë.
pala-pala tue valvitë.
N' kambë u çuen në shej nderimit
të tanë djelt e Traboinit;
kërset pushka prej gëzimit,
gjithkah hapet brohorija:
“Rrnoftë flamuri e rrnoftë Shqipnija,
orën çuet e ka Malsija!”
Dedë Gjo Luli u çue n' kambë,
tjetrin flamur ja u ka dhanë
djelve t' Hotit e u ka thanë:
“Çonju tash, djelt e mi,
me deke sot për flamuri
se i erdh dita ksaj Shqipni.
Në Deçiq ja u due n' ket dite
flamurin n' majë me e ngritë.
qi ta shohin krali e mbreti
se bajmë luftë na veç për veti
me qitë n' dritë Shqipnin n' ditë t' sotit.
tue u djegë gjallë në flakë t' barotit.”
Shpejt u lshuene djelt petrita
e s' ba, drue, dhetë dekika
n' kulm Deçiqit me iu njitë
ku flamurin e kanë ngritë
tue këndue e pushkë tue qitë
prej gazmendit t' asaj ditë.
Ajo ditë mos u harroftë!
por gjithmonë në kangë u kndoftë.
Hoti n' leth e trashigoftë,
se ma i pari vend n' Shqipni
nguli flamrin kuq e zi;
tue derdhe gjakun për liri !
n' ball t' astjerit Osmanlli.
Gjithnji lufta pa ia mè
cak prej Greçet e n' liqe
gjashte muej rresht askurr pa u da
bile, bile tuej u shtri
gati ishte n' gjith Shqipni
tue vrojtue besë e burni
qi diftoi njekjo Malsi
tue luftue me Hyrr të ri,
njani-tjetrin tue u mundue
me e përpi e me e humbue,
mos me e lanë ma krye me çue.
Por prej Zotit s' ish kenë shkrue,
pse mejherë u përhap zani
prej Stambolle e der te stani,
zani i Paqsë e i rahatis,
me ia njoftë t' drejtat Malsis
me nderim edhe t' Shqipnis.
U kujtue, por vonë, Xhemjeti;
se n' Shqipni jo kurr Hyrrjeti
nuk punon me at farë ndjeti;
e pau t' vetit, po, ligshtin,
me e pushtue pau se Malsin
S' asht mymqym, as s' asht i zoti,
n' t' drejtë Malsis i ndihmoi Zoti.
Pau Xhemjeti e u kujtue
se kjo luftë ma gjatë me shkue,
ishte shkaku i prishjes s’ti'
e sjellmbrapshtja n' gjith mbretni.
Prandej shpejt iku si rrfeja,
lypi e gjet mjete të reja
m' ia ndalë hovin ksaj Malësi
mos me lypë ma gjatë liri.
Ksaj pune - tha - do vu kapak
mos me e zanë gojet aspak,
se kje nisë kjo prej Hyrrjetit
m'ia shtjelbitë t' drejtat miletit
e nuk â n' të gisht i mbretit,
qi e ka dashtë gjithmonë kët vend
prej Kastratit e n' Kelmend
sikur pleqt mund ta mbajnë mend.
Tash e mbrapa - tha - n' mbretni
do t' ket paqe edhe liri
prej Ballkanit n' Arabi.
Edhe tha se në Stambollë
baba Mbret i ka kqyrë hollë
bile-bile gjithë puntë tueja
si ja u don qefi edhe kanuja.
Dymbdhetë piktë qi keni lypë
e qi vetë i keni shtypë
mbarë e mbarë në Libër t' Kuq**
s' ja u len mbreti me u shkue huq.
Falë u janë t' dheta e xhelepi
s' u lypë ma nizamë për veti
armtë e brezit nuk ja u hjekë
as zakonin nuk ja u prekë,
t'lirë u len për mot e jetë:
do t' ia kqyrin t' drejtat vendit
me drejtsi der' n' fije t' penit.
Ktheni, pra, të tanë te shpija
se u ka dalun amnistija,
e për luftë qi keni ba
s' ka me u thanë askurrkush gja.
Do t' u lahet edhe dami
qi u ka ba n' kët luftë nizami
prej koniqesh e n' kambë t' berrit
arash livadhesh e djerrit.
Mos i kqyrni puntë aq hollë,
po prap kthenju me Stambollë
qi me të kjet lule e molle, '
qi me të kjet mish e thue
n' ato kohë qi kanë kalue.
Harrue kjoftë - tha - njajo mni
njaj maraz e anmiqsi
qi prej Hyrrit na pat bi
e në t' keq na pati shti
për me u prishë e me u shkallmue,
ndërmjet vetit me u coptue
për t' zezë tonë anmiqt me u gzue.
Kështu fjalën qet Xhemjeti
e n' kuvend u mblodh mileti
kto premtime me i kqyrë mirë,
Turkut besë i zehet vshtirë,
pse shpesh ujku qime ndrron,
porse vesin s' e harron,
si e provoi sa herë n' shpinë t' vet
kjo malsi tash pesqind vjet.
Dedë Gjo Luli atëhere po flet:
“Po ndigjo, mori Malsi,
ktheni tash pa frigë në shpi”
me gjithë rob e me robi
se sot Turkun e kem' zhbi
qi, thom, von i bjen ndër mend
me ia msy ma këtij vend !
Sot Stambolla ka nevojë
turpit t' vet me i vu pak bojë
mos me e vu kralat në lojë.
Kurr ma ne s' ka me na ra
po edhe damet ka me i la
ka me i la me grosh e pajë,
por besa, turpin e saj
Buena as Drini s' mund ta lajë
guri as druni s' mund ta bajë.
Por edhe n i kceftë ma n krye
pushkën prap ne me na kthye,
burra, aspak mos u frigoni:
t' dy syt çilë i ka Dedë Gjoni.”

* * *

Foli Deda e u da mbledhija
kërset pushka nëpër brija
ushton Jadoda e Haramija:
Rrnosh Malsi e t' rrnoftë lirija,
ogur t' pastë gjithmonë Shqipnija!

Shkruar më 1911

* Eshte vetë autori i poemës P. Traboini
** Libri i Kuq, Memorandumi i Greçes
( nga Libri "Lufta e maleve- 1911", Kolec Traboini, 2007)

PALOK TRABOINI 1888-1951

SUMARY

As a State, Albania was formed recently - in the early 20th century when after many wars she proclaimed independence on November 28, 1912 – but history knows this peoples from the most ancient of times. She endured scores of invasions since Roman times; nearly 450 years under the Ottoman Empire alone. This nation’s aspiration for freedom and independence has been expressed in countless wars and resistance, which have made it one of the most militant peoples in the Balkans.
Albanian national movements for independence, inspired by the deeds of Gjergj Kastrioti-Skenderbeu (Scanderbeg), have had their centers of resistance throughout the Albanian domain, in the south and north. Especially distinguished in the uprising of 1911, which was one of the driving forces that one year later would bring independence and the formation of the Albanian state, are Kosova and Shkoder’s Malësia e Madhe.
The uprising of 1911 had its beginning in the Highlands of Hot, a region bordering Montenegro known for its warrior clans, under the leadership of the vastly popular Albanian Hero Ded Gjo Luli.
Against this revolt were sent considerable imperial Ottoman forces under the direction of General Shefqet Turgut Pasha, who had extinguished with blood, fire and violence the Kosova uprising of 1910.
In the midst of these events was one of Ded Gjo Luli’s fellow fighters, Palok Traboini, a young teacher and very cultured for his time. This book is dedicated to him and his interesting life, and is titled after one of his literary works, the poem “The war of the mountains”. Possessing knowledge of five languages, he began his writing in his city Shkoder’s newspapers, where he presents his ideas for the diffusion of culture and learning among his people. His goal was the revitalization of pride and the national awakening of Albanians who were suffering under foreign occupation. Palok Traboini began his teaching career in Prizren, Kosovë, where upon hearing of the uprising he immediately joined the ranks of the fighters from his birthplace, Hot. Charged by the leader of the revolt Ded Gjo Luli, Traboini carried the Albanian National Flag from Vienna through the Dalmatian coast. This same flag was raised on Mount Deciqi on April 6, 1911, and this event is considered one of the most important in Albanian History. The insurrecting teacher took part in all battles and was wounded on July 15, 1912.
Witnesses have recorded in testimonials that Palok Traboini served as secretary to the leader of the revolt, Ded Gjo Luli. During the siege of Shkoder by Montenegrin military forces, which lasted seven months between October 1912 and April 1913, he continued his patriotic operations by creating a connection between the nationalist forces inside the siege and those outside.
Palok Traboini continued his teaching work until the end of World War II. In 1920 he fought in the War of Koplik, to defend Albania from the aggression of the Serbs, who wanted to invade Albanian territory.
The teacher was also a poet – in the fall of 1911, with impressions from the participation in the uprising, he wrote an epic poem, 1700 lines long. In it he recounts with pathos the heroism of his fellow Albanian warriors who sacrificed their lives for their country. With devotion he describes the figures of the fallen freedom fighters, especially that of the leader of the uprising, Ded Gjo Luli.
Palok Traboini, teacher, poet, warrior, passed away in 1951 and was buried in Rrmaj, the catholic cemetery in Shkoder. Numerous authors, historians, and journalists have written about his activities and creative output including Prof. Petraq Pepo, journalism historian Prof.dr. Hamit Boriçi, writer Fran Camaj, Prof. dr. Gazmend Shpuza, historian Gjergj Nikprelaj, writer Prenk Gruda, journalist Dalip Greca, author Kujtim Dashi, teacher Gjush Sheldia, Preng Uli, Ilinden Spasse, Gjok Luli, among others.
Palok Traboini left two daughters and one son, the latter being the author of this book, in which he has collected accounts, documents, press articles as well as part of his father’s literary work.

PALOK TRABOINI (1888-1951)

ATI - Poezi Film nga TRABOINI

No comments:

Flamurtari i Traboinit - nga Valentin Hoti / Gojçaj