PALOK TRABOINI
THONI GJITHMONË TË VERTETËN !
Xhorxh Uashington, një nga themeluesit e Republikave të Shteteve të Bashkuara, i cili qe president i parë nga 1789 gjer më 1797, njihej qysh në fëmijni për ndershmërine dhe drejtësinë e karakterit të tij.
Në moshën gjashtë vjeç, atij i bënë si dhuratë një sëpatë me të cilën priste çdo gjë që i binte në dorë.
Me që i ati kishte një kopësht me shumë pemë portokallesh, një ditë ai nisi t’i binte fort me sëpatë njëres prej tyre. Sapo i ati e pa trungun e saj të plagosur, shpertheu nga zemërimi dhe pyeti njerëzit e familjes se, kush ishte autori i kësaj dhune, duke shtuar se për këtë, ai do të ndëshkohej rëndë.
Në atë çast, mbrriti djali i tij Xhorxh dhe i ati, i cili s’mbahej nga inati dhe zëmërimi, e pyeti në se e ai e njihte vallë fajtorin. Djali i urtë që ishte vertet i sinqertë, nuk e zgjati por pohoi gjithëçka, duke thënë : Ati im i dashur, nuk dëshiroj të të gënjej ; jam unë që e kam bërë këtë faj.
I ati, i prekur nga ky rrëfim plot sinqeritet, u çlirua nga zëmërimi.
Hajde, biri im, tha ai, hajde në krahët e mia të më ngushëllosh. Ti ke vepruar keq, por sinqeriteti yt më shtrëngon të të fal.
Dhe i ati, vazhdoi pastaj me këto fjalë plot moral : bijt e mij çfardo që t’i u ndodhë në jetë, thoni vetëm të vertetën.
Në Shkodër të Shqipërisë me 18-10-1907
Në atë çast, mbrriti djali i tij Xhorxh dhe i ati, i cili s’mbahej nga inati dhe zëmërimi, e pyeti në se e ai e njihte vallë fajtorin. Djali i urtë që ishte vertet i sinqertë, nuk e zgjati por pohoi gjithëçka, duke thënë : Ati im i dashur, nuk dëshiroj të të gënjej ; jam unë që e kam bërë këtë faj.
I ati, i prekur nga ky rrëfim plot sinqeritet, u çlirua nga zëmërimi.
Hajde, biri im, tha ai, hajde në krahët e mia të më ngushëllosh. Ti ke vepruar keq, por sinqeriteti yt më shtrëngon të të fal.
Dhe i ati, vazhdoi pastaj me këto fjalë plot moral : bijt e mij çfardo që t’i u ndodhë në jetë, thoni vetëm të vertetën.
Në Shkodër të Shqipërisë me 18-10-1907
GJINIA E KOMBIT SHQIPTAR 
Gazeta „Bashkimi“
Shkoder,
17 e 24 Prill 1910
nga PALOK TRABOINI
Duke folë për kombin tonë, më dëshëron mendja e më lëngon zemra me mujt sadopak me ju diftue shkurt e thjeshtë gjithë vllazënve të mi që lavdërohen e nderohen me kenë Atdhetarë të vertetë, të flakët e të mirë e të vlefshëm për Atdhe - për gjininë ose të rrjedhunit e visit tonë. Ta kapim së pari fjalën gjini se çka do me thanë. Gjinia e një populli, ose të lemit, nuk është gjë tjetër veçse të rrjedhunit, si e prej kah.
Qysh se e pat fillesen krijimi i botës... e deri në ato kohna, gati kisha me thanë të mjerueme, njeriu ishte akoma i padije si nga ana e qytetnimit, ashtu edhe nga ana e ditunisë. E shkonte gjithnjë jeten duke luftue popull me popull, njeni kundra tjetrit. Filloi ngadalë me u shkëputë prej Azijet një komb njerzish, shumicë e madhe e panumrueshme e u da prej fare e fisesh të tjera, e mësyne udhën nga deti me qëllim që me gjetë ndonjë tokë ku me jetue e me gjallnue. Ky komb që çkoq e iku prej Azie quhej pellazg. Keta të drejtuem prej parive të veta, kapercuen detin me lundra e barka e erdhen në bregun e detit të Greqisë, e dolem në tokë për së pari, në një dhè që quhej Arg.
Si merret vesh prej historisë, ky vend kishte kenë krejt shkreti dhe nuk kishte shkelur njeri i gjallë përpara tyre. Të ardhunit e Pellazgëve në Europë ndodhi fort heret, e numrohen mbi katërmijë vjet e përtej.
Në ato kohna kaq të vjetra e të moçme, njerzimi ishte pa shkrim e këndim, e prandaj punët që u ban e ndodhne atëherë mbeten në terr e në mjegull e s’ dihet mirëfilli, mbasi edhe historia ala s’ kish nis
Edhe nëse historia nuk pat atë dritë për me kallxue e me vertetue mirëfilli mënyren se si ngulën rranjë Pellazgët në Greqi, të gjithë dijetarët edhe të moçmit si edhe të sotshmit e dëshmuene faqe shekullit, që sot e katërmijë vjet e tekandej këta Pellazgë, gjind të moçëm e të fortë, u lëkunden prej Azijet. Këta Pellazg ishin njerëz të gjërë e të mësuem me luftua pa ja da me fare e fise të tjera, kaq sa paqe e rehati s’ dishin çdo me thanë... Tue kenë të lirë e të pa trazuem në këtë vënd ku erdhën, filluene ngadalë me punue tokat, me majt bagëti e me godit kasolle e shpija.
Filluene me u rrit e me u shumue si në gja ashtu edhe në njerëz, ma vonë nisën me u mbledhë e me jetue bashkarisht në shoqnina, ndër katunde e ndër qytete.
Mbasi u zgjanuen në gjithë ato troje e dhèna që zaptuene, aq të bereqetëshme e t’ fryteshme për rrnesë të njeriut, u bane të fortë, kështu këta Pellazg patën mbretnit e vet, krenët e të parët e vet, themeluene ligje e kanune të drejta për me pleqnue e me gjykue, kështu sunduene vendin e vet me urtësi e me gjygje të drejta e të mira. Pellazgët sado që besimet, që gjënden sot para shekullit, nuk i njihnin, asgjamangut këta adhurojshin një Zot, një perëndi të vetme sikurse e verteton vetë Heroti, historian ndër ma të moçmit; por mjerisht ma vonë filluene me u prishë e me e rrzue atë besim e me adhurue gjithshfarë kafshësh, diellin, hanen, yjt e tj. e u trueshin (flijojshin) atyre me desh, lopë, kual, qingja, dhi e të tjera shtazë. Kur dojshin me ba bè të madhe merrshin një gur në krah e u betojshin për atë peshë.
Në këtë mënyrë Pellazgët jetuene gati njëmijë vjet tuj zotnue gjithë ato dhèna e tuj kenë një pushtet e një mbretni në vedi edhe e madhe fort. Mbas Pellazgëve, filluene me u lëkund prej Azijet edhe të tjera fise e kombe, por shumë ma vonë, e ju lëshuene në shpinë Pellazgëve të ngratë, të cilet u mbrojtne mjaft aq sa u derdh gjak i madh nga ana e të dy palëve, por të e vona Pellazgët s’ mujtën ma me dajanisë me ta pse ishin ma pakicë, prandaj për mos me ra e me mbetë në dorë e nën sundimin e tyre, braktisën bregun e detit, ku sa e sa mote kishin jetue, e filluene me u përhap nëpër fusha ma të largëta, por as këtu s’ ju ba me ndej, e prandaj ikne e muarnë pyjet e malet e nalta, bjeshkët e kështu tufa-tufa, fis me fis u shkapërdanë në disa vende të largëta, ku s’kishte çka u ban kush, pse gërthye ndër shkrepa e pyjeve ku gja e gjallë nuk kalonte.
Këta Pellazg që në të vertetë janë të parët tanë e pa fije dyshimi gjaku jonë rrjedh veç prej tyre, u shkapërndanë tri a katër çetash (partinash) në të katër skajet e Atdheut tonë Shqypnisë. Një çetë mor anen e Shqypnisë së poshtme e u kap qysh nga ana e Janinës e deri në një vend që thirret Thesprotia e u shty deri në Vlonë, e të gjithë atë Dhè e thirrën me një emer të vetem Epir, e duen me thanë se e moren këtë emër prej se ishte mbi Greqi, ku së pari ngulnë e ngritnë një mbretni në vedi këta Pellazg; e dyta çetë, rrethoj Mat e malet e Dibrës deri në Shkup e kjo mbretni quhej Emattria (e madhja) por ma vonë kjo kje thirre Macedoni; e treta çetë u largua ma larg e shkoi e zuni vend në Dugagjin e ndër male të Shkodrës e kështu edhe kjo ngriti një mbretni në vedi, por shumë ma e madhe se dy të tjerat e kjo u quajt Hyllirie (Iliri).
Fisi tjetër, çeta e katërt e Pallazgëve muarën nga ana e Thesalisë, që mandej u nda në pesë krahinat Ethjot, Tezalljot, Pelazgiot, Manjës e Hesiot e gjithmonë u mbajtnë me mbretni në vedi deri në kohë të Filipit mbretit të Macedonisë.
Këta Pellazg që u ndanë në tre mbretni, mbajtnë përherë besen njëni - tjetrit, u deshtne e shkuene mirë ndër vedi pa cmirë e inate, por si vllezen që ishin, nda prej një votre e të rrjedhun një gjaku e një rranje.
Të gjithë këta kishin një doke (zakon), nji veshje e flitshin një gjuhë sikur dëshmon Herodote, qysh 484-424 vjet para Krishtit. Prorë të lidhun një besë e në një dashtni shoq me shoq u qendruene armiqve të vet me nder e faqe të bardhë.
Na Shqiptarët tash katërmijë e ma shumë vjet kemi qëndrue mbi tokë, tuj mbajt përherë gjuhën, mendimin, karakterin, dokët, trimërine, fisnikërinë, të dashtunit e lirisë që lumtunisht na rrjedh prej Pellazgëve të parëve tonë. Po prej këtyre Pellazgëve që themeluan mbretninë e Maqedonise, të Epirit e të Hyllirisë.
Na Shqiptarët pa fije vesvese jemi komb ma i vjeter se grekët e se të gjithë fiset e tjera që deri më sot njihen prej historisë në Europë
... Tash që u hap fletorja (gazeta “Bashkimi”) me gëzim të madh në këtë të dashtunin qytetin tonë, ku secili prej nesh mundet me diftue marakun e dëshirën e mëndjes e të zemrës së vet pa fè(kurrfarë) kundërshtimi. Prandaj po i truhem (thërras) gjithë Atdhetarëve, ... këto pak fjalë që shkrova për mbi të rrjedhunit të fisit tonë mos ti harrojmë, por ti mbajmë të nguluna në mend e në zemër gjithë së bashku, prorë e çast e të përpiqena shoq me shoq e të kemi një qëllim e një të ndiem të vetëm për lulëzimin e Atdheut tonë.
Kështu mandaj kemi për ta mbajtë ma udobisht besën, nderën e faqen e bardhë që patme trashëgim prej të parëve tanë.
Për në daçim me kenë të nderuem e të fortë si kjenë të parët tonë, lypet domosdo e pike së pari që zemrat tona të jenë të ngrohuna e të nxehta në dashtni shoq me shoq e të gjithë rreth e qark në të katër skajet e Shqipnisë.
Të gjithë ata që flasin gjuhën Shqipe, që rrjedhin prej fisit tonë e që janë një gjaku me ne, ti duem e ti kemi në hatër, çdo feje e do bese që të mbahen...
Shkodër, 11 Prill 1910
-->
SI JETOJSHIN ILIRËT TË PARËT TONË
nga PALOK TRABOINI
Gazeta Bashkimi, Nr.20, 15 maj 1910
Ndër kohë të moçme kur gjindja edhe s’kishin fillue me u qytetnue, bajshin enët e sendet e tjera qi duhen nëpër dorë, prej gurit e me këto çashin dru, goditshin teshat për me u mblue, mytshin bagtitë për me i hangër mishin e tj. e tjerë: të kësaj kohe pra i thonë koha e gurit.
Në at kohë filluene me u njoftë të parët tonë n’faqe të botës.Këto i thirrshin Ilir pse përnjimënd fisi jonë jetote gjithmonë i lirë, në vedi, pa e urdhnue kurr njeri i huej; mashin ligjet e veta, gjygjin e vet pa ju perzie kurr i hueji.
Ilirët kien njerëz trima si në tokë ashtu edhe në det e trimënija e tyne kie gjithkah e përmëndun.
Ata gjindeshin nder brigje të detit Adriatik e ishin ndame në sa vllazni.Në buzë të siperme ishin Libert, ma të përmëndunit e tanëve, ne mjedis gjindeshin ARDEIT, n’mbrame ishin DARDANËT. Këto vllazni nuk mujten me u ba bashkë n’nji shtet të madh si kombet e tjera t’atyne kohve, pse ishin të damë copa,copa, luftojshin nder vedi per me i marr njeni tjetrit ka i copë. Të gjithë fçitë e tyne ja kishin frikën, pse ishin si gjind të egër e shpesh ja njitshin doren edhe gjasë së huej. Megjithë këtë, te dijshmit e moçem i binin si njerz të mirë qe shkonin punes drejte e gjithça, e sidomos thonë që mikun e kanë pritë gjithmonë mirë e i kan ba nder pa prites.Ata ishin burra të mdhej e te lidhun, gjithmonë gadi me luftue, por edhe tinzinat e nenkamsat ja kishte anda; e kjo nuk asht nji çudë pse ata ishin të dhanun mas idhujve e s’kishin kurrfarë shtërngim feje.
Thonë se ata ishin ma të shnoshtit e ma të fuqishmit njierz te asaj kohe, aq sa kalzojne se nji regj ( mbret) i tyne Bardyli, tuej kenë 90 vjeç, ka dalë ne luftë kundra Filipit te Maçedonise.
Kur ishin ata në luftë tuj sjell shpatat e njyme e të larueme si i bajshin atëherë, kur i shifte armiku t’veshun drrasen e zemres me lëkurë, por gadi gjithë shtatin cullak, kur jua vishkullojshin nder veshë thuprat e helmueme te xhgjetuna, u dukshin jo njerz po luaj.
Ndonse Ilirt ishin te dame me sho shojn e luftojshin gjithesecili per vedi, ndonëse po thame se Ilirt s’kishin bashkim e përkundra armiqt ishin te bashkuem me shoqi shojnë, kurrkush nuk mundet me ja , brri trimenisë rreptë të keti popull qi luftote deri sa mbete i mbrami djal, derisa u derdhte e mbramja pikë e gjakut.
Siç thaç t’parët tonë ishin të permendun si në tokë ashtu në det, kshtu shifet se Filipi i Maçedonisë urdhnoj me goditë anije luftarake si i kishin Ilirt.
* * *
Me të vertetë Ilirt gjithmonë me luftra ndermjet vedit, o me armiq ma te mdhaj se vedin, do të kishin hupë, mos me pas pas grate e mira e trimënesha.
Gruaja e atëhershme si shqiptarja e mirë e soçme, ishte puntore e shpijake e dote me rrite femitë me nder. Burri shkote me gja të gjallë në mal o delte n’lufte e gruaja kqyrteshpine e punote token, millte e korrte, bate dru, ngarkohej vet tuj dhanë gji nji a shpesh dy fmive. Kur kto gra me shtatzanë e u avite koha me le fmija, delshin prej shpijet, merrshin pyllën e mass a ditsh kthenin me fëmije ndryke e kallxojshin per marrshëm( turpshem) se e kam gjete ne pyll. Kjo grua ishte e mirë me gjith të mirat, por ishte edhe trimneshë si, o me burrat me luftue.
Kallxojshin letrat qi kur nji nder ma të mdhajt perandorë të Romës së moçme Oktaviani, rrethoj qytetin e Solonës, dulne grate Ilire t’veshuna n’petka të zeza naten për terr e si me kenë zana syne aq me hove ushtrinë e Romakëve, sa ktyne burrave ju hini mnera prej tyne e u drodhen në të ikun.
Iliri i moçëm nderote e shtite në dhe t’vdekunit me shumë madhështi ndermjet tymit te kemit e të gjakut të bagtive qi për shpirt te ti pritshin, goditeshin vorre të mdhaja qi me mija kanë qindrue e shifen sot ç’në Bosnje e deri ne Epir.Nderojshin e kujtojshin se URTDUA eshte perendesha e urtisë, FROMBO e frymës, e ernave, e shtergatës; SHUTONA e shendetes e në gjithë e cilin prrue kujtojshin se gjejshin te mshefuna e natyrës, ju dukte se prej tyne mujshin me diktue se shka ka per tub a vaki, prandaj besojshin ne nji mije marina si gjithë kombet e tjera t’atyne kohve.
* * *
Kta zakonet e t’parve tonë.
Po ku asht ajo trimni qi kta fatosa patne n’vehte? Nji mkat të madh kishte pas n’vehte rodi i Shqiptarit e ky asht pa bashkënija.
Pabashkëni shohim nder Ilir, e fiset e parë te kombit tonë. Pa bashkëni shohim nder nipa qi erdhen mbrapa.
Arsyeja e kësaj pune s’mund te kuptohet udobisht. Me kenë se fisi i Shqiptarit të kishte pasë bashkënim, oh sa i permendun e i fortë kishte kenë n’Evropë; kush s’ja kishte dalë.
E kjo bashkëni a asht nder ditët tona? Me të plasun të zemres duhet me thanë se jo. Për fat të zi t’onin, zemrat e shqyptarve janë t’dame. Unë jam llatin, e ti turk, aj tjetri grek; unë jam gegë e ti toskë.
E me kto mendime kemi mbet n’terr, kemi mbet ma të harruemit e botës. Ku shifet veç nder ne vllau qi vret vllanë për nji punë kote për inad besimit.
Oh, or vllazën, për në shkojshim në këtë rrugë, për të saktë qi kemi për të hupun, emni ynë ka me u harrue e shkaku kemi per te kenë na.
Ti bimë mbrapa pra me vakt!!!!
SHQYPTARI
( Palok Traboini)
Ky shkrim i botuar me pseudonimin “Shqyptari”, është vazhdim i shkrimeve të mëparshme të Palok Traboinit në gazetën( Koha)- Bashkimi të Dom Ndoc Nikajt në Shkodër. Ka jo vetëm të njëtin stil e madje edhe shprehje frazeologjike, por edhe thirrja në fund të shkrimit është thuajse identike me ato të shkrimeve të mëparshme, ku i bëhët thirrje popullit për bashkim. Edhe këtu, si në shkrimet e tjera, pasi shtjellon aspekte historike të zanafillës së kombit tonë, perpiqet të ngjallë ndjenjen e krenarisë e të dinjitetit të shqiptarëve, për të qënë edhe ata si të gjithë kombet e qytetnueme të Europës. Vihet re në këtë shkrim po i njëjti shqetësim i shprehur edhe më parë në kryeartikullin e shkruar prej tij “Lidhësia bashkon kombin” e kjo është “pabashkënija”në gjirin e shqiptarëve.
-->
KTHJELLIMI I MËNDJES I KOMBIT SHQYPTAR
A kemi ndonjë farë arsyeje që me u lavdue e me u krenue na kombi shqyptar për të kthjelltë e të mprehtë nga mèndja? Më duket se po, bile pa fije dyshimi, por se pak zor asht me i u gjegjë kësaj pune si e lyp nevoja e aresyeja. Mjerisht duhet thanë, që, pa kujdesia e pa zorija që kemi pasë për livrim të mëndjes sonë deri në ditë të soçme, jo vetëm bota e qytetnueme na ka mbajt e kujtue prore e çast të trashë e të ndrymë, kah mèndja e të pa preme kah tamini (imagjinata, fantazia), por edhe tjeter kushi, që në këtë punë udobisht e pa vesvese asht gjithmonë përkrah nesh, e me folë pa perde, na kapercej shumë e shumë përtej. Ne lumnisht kemi arësye me u mbajt e mu lavdrue faqe shekullit e pa kundërshtim të kurrkujt për të kthjelltë e të mprehtë kah mendja sa asnji tjeter komb. Por sikur e thash sypri këtë lumnim tuaj s’e patnë në kujdes se arsyenat e forta e lypne, për një shkak e për një tjetër, kombet e tjera patnë një farë arsyejet, por jo aq të fortë, me na kujtue të trashë e të mbyllun nga mendja. ... S’ asht me na vue faj të madh që s’mujtme me qitë në shesh e faqe të dhèut kthjellimin e mendjes, kjo ka ardh së gjithsecili nesh e di se qeveria e moçme e Stambollës, e cila asht perpjekë pa ja nda me gjithë fuqi me na mbajtë nën zgjedhë të robnisë e s’pat tjetër kujdes, i dolne doret sa e sa të dhana që kjenë damet e panumrueme të mbretnisë së saj. Na shqyptarët e ngratë s’guxueme kurr me u përkujdesue e me u orvat për zhvillimin e mendjes, as për arati të dashtunës gjuhës sonë, e cila asht vegla e vetme që ka me ba me hyp kombin tonë shqyptar, sado të e vona si ma të madhin komb të qytetnisë e të ditunisë. Por ne kohna të mjerueme të despotizmit, shumë shqyptarë kjen burgos
Por sot e mbrapa për ditë do të mundohena me i dhanë shkas zhvillimit të mendjes sonë... Sikur deri në ditë të soçme të huajt, e sidomos armiqt e kombit tonë patnë njat fije arsye me na majt poshtë edhe nga zhvillimi i mendjes edhe nga përparimi i gjuhës...
Tash disa vjet nji malësor i ngratë, i dhanun pas gjuhës amëtare, kish pas nxanë me këndue vetë prej vedit, por jo me shkrue prandaj të përpjekmen me mue, mbas sa të lutnash që mi bani, fillova me e mësue e për një muej që më takoj me ndenj me të, mësoi me shkrue e me numrue fort bukur. Tash vonë një djalë prej Malësisë së Madhe më erdh në shtëpi me mësue e për një gjysë sahati në ditë që i mësova, në krye të tre muajve mësoi me këndue e me shkrue e numrue për faqe të bardhë, e që nuk dinte as çka do me thanë mësojtore. Kësisoj pasqyrash ndeshen shpesh ndër ne, e sidomos ndër malet tona ku emni mësojtore nuk dihej kurr.
Sot pra... me u kujdesue per me i dhanë zhvillim mèndjes sonë, e përparim gjuhës sonë të dashtun, të orvatena për këtë atdheun tonë të dashtun, me i dhanë atë lulzim që e meriton.
PALOK TRABOINI
Shkodër, 28 Prill 1910
GJAK PA GJAK
Gazeta Bashkimi, Shkoder
Zef Nik Pretashi prej Traboinit (Hot, ditë e diel me 13 të këtij muaji, në sahatin turqisht nadje), u nis
Të mbrritmen në Qaf të Hardhisë, ku asht kufini me Hot e Kastrat, lodhun prej rruget, u ul me pushue nji grimë herë, e me dredhë një cigare duhan, kur shi në at kohë sheh dy djelmoça të ri, bojagi të pickatun e të partallisun, si kah ana e armëve ashtu edhe nga ana e veshjeve, të cilët hiqnin gjithnjë thekatueshëm prej këtij të Hotit. Të përpjekun me ta u folnë dorë për dorë.
Masandej u ulne me ndej me të, e ky me të shpejt u nxorri kutinë me mbshtjellë duhan, e tuj pyet shoq me shoq si jeni me rob e gja a po mbaheni, filluen me ra në bisedë e duke e shty kuvendin gjithnji e ma gjatë. Këta dy djelmoça e pyesin: Ka je, ka po vjen e ka po shkon more dai (zotni)?
Ky nafakziu pa fe sherrijet ju pergjegj vrap: More dait e dheut, unë jam prej Malit të Traboinit, e jam nisë me shkue në Kastrat e më pa një mik temin, po besa me dro të madhe jam nisë, veç taft e baft. Njani prej tyne ja priti me turr se çfarë friket ke lum daia? Besa e trimave frikë edhe të madhe fort, pse tash tri katër vjet, em vlla pat vra për gjak një të kushurinin tonë, Tahir Talin prej mahadhës së Halae e të birt e ti me gjithë rod gjak që kanë, orvaten pajada se si me vra një mashkull tonin, me e marr atë gjak pa gjak, si i thonë një fjalë, për arsye se që na kena pas marrë gjakun e jo ra në gjak, por ec e mbushjua mendjen atyne. Ata as në kohë të pajtimit nuk deshtne me ditë gja në këtë punë e le mos me e zgjat, ata janë faqe e zezë e të pabesë, e me diktue se jam këtu, pak kishin me ju dukë me i qitë 10 vetë në pritë, e s’ kishin me më ndrrue me mish dashi.
Ah! për këtë punë ban pallë, lum miku i dashtun, ju gjegjen të dy për nji za. Ata zoti e di ku janë tash, por edhe me kenë, na ja tek jena me ty, prandaj s’kishin me pasë çka të bajnë. Bile as me lule s’kishin guxue me të prekë, e ti çou se po të përcjellim na deri ku të duesh.
U çuene e u nisën për rrugë, por vaj-medet për të tretin se ç’udhë po ndiqte.
Të mbrritun në një shënj vendi, në midis të një pylli, kur qe katër pushkë përnjëherë, flakë për flakë, dy prej pritet e dy të tjera prej këtyre dy përcjellsave, krisne nëpër shtat të këtij të Hotit, i cili pa pikë fryme e i grimë e i coptuem prej plumbave, ra sa gjan gjatë për tokë.
Mirë ka thanë i moçmi, goja llap e paraveshi fap. Ky krahthatë ju këshillue njerzëve të huej pa i njoftë e pa i ditë, e s’kujtoj qyqari se ata ishin dora vetë, të bijt e Tahirit, që i vëllai i tij e kishte vra qëkur, e që mahalla kerkonte gjithnjë me zanë pisk një mashkull jo vetëm prej vllaznisë së tij, por prej gjithë bajrakut të Traboinit.
Këta të katër gjaksor (katila) iknë e morne malin pa pas prej kurrkujt fe frike a drojë.
A thue qitne pushkë të pëlqyeme?
Oh! jo për të vertetë, pse pushka s’asht mirë as e bukur kurr nji herë me e perdorue për askënd e jo për me damtue e farue vllaznit e vet, të një fisi, të një gjaku, të një Atdheu e të një babe, po ato e bane ma të përçudun, pse e vranë gati si në dorë të vet, e ashtu burrnija s’thotë.
0 gjak i mnershëm që ditë për ditë je tuj u derdh nëpër male të Shqypnisë, a thue ti, s’ ke me kerkue gjygj para robit e para zotit ndonjëherë sado te e vona?
0 vllazën shqyptarë, e sidomos ju malësorë, çilni sytë tuej njëherë e hiqeni atë perde ërrsine, që s’ju len me pa e me da të miren prej të keqes.
Ju po ja nxirni sytë sho’shojt pa mëshirë e dhimbë, por o burra, mos e qitni në harresë se ai gjak i vllazënve tuej që po e derdhni pa nda, ka me lyp sado te e vona gjygj... e ndënshkimi që po meritoni prej të zezave tuaja, sidomos prej gjakut që po derdhet rrkajë prej duarve tuaja, ka për të kënë fort i randë.
Edhe damin e madh që jeni tuj sjellë vendit, konaqeve, e gjithë Atdheut mbarë, nuk jeni tuj e kujtue aspak, e duhet ta dini se tue i nxjerrë trutë shoku shokut jeni tue ligshtue vedin e tuj gufue e gëzue zemrën e armikut i cili gjithnjë kënaqet.
Hiqeni pra... atë handrak e qelbsinë që zemrat tuaja aq fort të
I vrami kje lanë në mes të pyllit, shakull për tokë. Njatje vonë kje diktue prej barijëve të cilët qitne kushtrimin, e u mblodh tanë mahalla, derë për derë i çuene lajm vllaznisë të vramit, të cilët erdhen, e mornë e çuene në shtëpi të vet, e të nesermen u varros me vaj të madh.
P. TRABOINI
Shkodër, 21.3.1910
VRASJET TONA
Bashkimi, Shkodër, Nr. 18, 1 Maj 1910
Një terrinë e një farë mjegulle në Shqyptarëve na ka prè të pamit e syve e prandaj s’ jena
Ditën e prende me 15 të këtij mueji, Lush Gjetoja i duel në pritë Gjelosh Nik Vojvodës Vukpalaj në Kastrat e i ra martinë bri në bri. Vojvoda kishte pas një djalë të vetëm, i cili në të ndime pushkën, ngau në pikë të vrapit e në të hasmen në të atin e pyeti: «Kush të vrau tatë?» - ky ja - ktheu po me zor. Mue me vrau filani. I biri at bot s’ bani një a dy por rroku huten e të et dhe e ndoq armikun, a më mirë gjaksorin, deri që e mbyti e kështu u banë dy vigje për një herë. E për ç’ arsye u vranë? Mo zot ma keq. Për dy babune elb, për dhjetë grosh me u derdhë gjaku i dy burrave. A ka ku shkon ma zi?
E ku kena me mbarue në vazhdoshim shumë kështu? Fort kollaj asht me e ditë. Na kena me mbrritë në një shkallë të ulët sa me ju dhimbt gjithsekujt, si nga forcadja si ka vobeksia e kështu armiqt tonë kanë me u gëzue, sikurse kanë ba deri tash.
P. T. (PALOK TRABOINI)
Shkodër, 28.4.1910
No comments:
Post a Comment